ایام البیضایام البیض (روزهای سفید)، عنوانی است برای روزهای سیزدهم، چهاردهم و پانزدهم ماه‌های قمری. علت نام‌گذاری این سه روز به ایّام البیض، مهتابی بودن شب‌های آنها است که با غروب خورشید، ماه طلوع و تا طلوع خورشید نورافشانی می‌کند. نزد شیعیان ایام البیض ماه رجب و در مرتبه بعد، شعبان و رمضان، از اهمیتی ویژه برخوردار است. اعتکاف و روزه گرفتن این ایام از اعمال مورد تاکید است. ۱ - وجه تسمیهایام البیض به روزهای سیزدهم، چهاردهم و پانزدهم ماه‌های قمری گفته می‌شود؛ از آن‌جا که نور ماه در شب‌های این ۳ روز از شب‌های دیگر بیش‌تر است، با غروب خورشید، ماه طلوع، و تا طلوع خورشید نورافشانی می‌کند. مطابق رسم عرب در نام‌گذاری روزهای مختلف ماه به تناسب روشنایی شب‌ها، بدین نام خوانده شده‌اند. [۱]
فراء، یحیی، الایام و اللیالی و الشهور، ج۱، ص۵۸.
[۳]
ابن‌کثیر، اسماعیل بن عمر، تفسیر، ج۳، ص۵۷۳.
تعریف ایّام البیض به این سه روز در میان فقیهان مشهور است.قول مقابل، تعریف آن به پنجشنبه دهه اوّل و دهه آخر و چهارشنبه دهه وسط هر ماه است. در بیان سبب نام‌گذاری ایام البیض، باورهایی اسطوره‌ای نیز نقل شده است. [۹]
ثعلبی، احمد، قصص الانبیاء، ج۱، ص۳۰.
[۱۱]
ابن‌جوزی، عبدالرحمان، زادالمسیر، ج۹، ص۱۳۸.
۲ - اسامیاز دیگر نام‌های ایام البیض، اَواضح و غُرّ است. [۱۲]
ابن‌منظور، محمد بن مكرم، لسان العرب، ذیل وضح.
۳ - استحباب روزهلحن برخی اخبار درباره روزه ایام البیض چنان است که گویا در دوران پیش از اسلام هم، صیام ۳ روز در هر ماه امری مستحسن بوده، و روزه حضرت ابراهیم (علیه‌السلام) دانسته می‌شده است. پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله) ضمن ترغیب بدان، از مردم خواسته‌اند که صیام ماهانه خویش را در ایام بیض قرار دهند. از دیگر سو، روایاتی که بر استحباب روزه ایام بیض دلالت دارند، متعدد، و دارای مضامینی متفاوت هستند؛ بعضی تنها به استحباب صیام روز سیزدهم از هر ماه نظر دارند (برای آشنایی با نقل‌های متفاوت این‌گونه روایات بجز آن‌که گفته شد به این منابع رجوع شود. [۲۰]
رازی، تمام، الفوائد، ج۱، ص۲۸۵.
)۴ - مصداق سه روز روزه در ماهکثرت نقل احادیث درباره ایام بیض توسط محدثان، حکمت‌هایی که برای آن برشمرده‌اند و شواهد موجود در سفرنامه‌ها و تذکره‌ها، [۲۷]
ابن ابی‌عاصم، احمد، الزهد، ج۱، ص۲۶۹.
همگی حاکی از توجه عمومی به این سنت است.از دیگر سو، این‌گونه روایات، در تقابل با دسته‌ای دیگر واقع شده‌اند که سنت پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله) را، در صیام ۳ روز دیگر از هر ماه معرفی می‌کنند. به نظر می‌رسد با آن‌که اختلافی در استحباب ۳ روز روزه در هر ماه نیست، در تعیین مصداق این ۳ روز، اختلافاتی پیش آمده است. در نتیجه اختلاف روایات، اجتهادات فقیهان در انتخاب میان روایات روزه ایام بیض و معارض آنها به درازا کشیده است (برای آشنایی با نمونه‌هایی از اختلافات اهل‌سنت رجوع شود به [۳۵]
جزیری، عبدالرحمان، الفقه علی المذاهب الاربعه، ج۱، ص۵۵۶.
) (برای آگاهی از دیدگاه‌های مختلف شیعه رجوع شود به [۳۶]
صدوق، محمد بن علی، علل الشرایع، ج۲، ص۸۱.
)گویا سمعانی درباره اختلافاتی فقهی در این زمینه کتابی نگاشته است. ۵ - ایام البیض نزد شیعهنزد شیعیان، ایام البیض ماه رجب و در مرتبه بعد، شعبان و رمضان، از اهمیتی ویژه برخوردار است. [۴۱]
ملکی تبریزی، جواد، المراقبات، ج۱، ص۶۲.
(برای آگاهی از برخی مناسک آن، رجوع شود به کتاب اقبال الاعمال و بحار الانوار. )۶ - فهرست منابع(۱) ابن ابی‌عاصم، احمد، الزهد، به کوشش عبدالعلی عبدالحمید حامد، قاهره، ۱۴۰۸ق. (۲) صدوق، محمد بن علی، علل الشرایع، بیروت، موسسة الاعلمی. (۳) ابن‌بطوطه، محمد بن عبدالله، رحلة ابن بطوطه، به کوشش علی منتصر کتانی، بیروت، ۱۴۰۵ق. (۴) ابن‌جوزی، عبدالرحمان، زادالمسیر، بیروت، ۱۴۰۴ق. (۵) ابن‌سعد، محمد، الطبقات الکبری، به کوشش احسان عباس، بیروت، دارصادر. (۶) سید بن طاووس، علی بن موسی، اقبال الاعمال، به کوشش جواد قیومی اصفهانی، قم، ۱۴۱۴ق. (۷) سید بن طاووس، علی بن موسی، الدروع الواقیة، قم، ۱۴۱۴ق. (۸) ابن‌عربی، محیی‌الدین، الفتوحات المکیة، بولاق، ۱۲۹۳ق. (۹) ابن‌قدامه، عبدالله بن احمد، المغنی، بیروت، ۱۴۰۴ق. (۱۰) ابن‌کثیر، اسماعیل بن عمر، تفسیر، بیروت، ۱۴۰۱ق. (۱۱) ابن‌ماجه، محمد، سنن ابن‌ماجه، به کوشش محمد فؤادعبدالباقی، قاهره، ۱۳۷۳ق/۱۹۵۴م. (۱۲) ابن‌منظور، محمد بن مكرم، لسان العرب. (۱۳) ابویوسف، یعقوب، الآثار، به کوشش ابوالوفا افغانی، قاهره، ۱۳۵۵ق. (۱۴) احمد بن حنبل، المسند، بیروت، دارصادر. (۱۵) بخاری، محمد، صحیح، همراه با شرح کرمانی، بیروت، دارالفکر. (۱۶) ثعلبی، احمد، قصص‌الانبیاء، بیروت، المکتبة الثقافیه. (۱۷) جزیری، عبدالرحمان، الفقه علی المذاهب الاربعه، بیروت، ۱۴۰۶ق/۱۹۸۶م. (۱۸) حاجی خلیفه، کشف الظنون. (۱۹) دارمی، عبدالله بن عبدالرحمن، سنن دارمی، به کوشش مصطفیٰ دیب البغا، دمشق، ۱۴۱۲ق. (۲۰) ذهبی، محمد، سیر اعلام النبلاء، به کوشش شعیب ارنؤوط و محمد نعیم عرقسوسی، بیروت، ۱۴۱۳ق. (۲۱) رازی، تمام، الفوائد، به کوشش حمدی عبدالمجید سلفی، ریاض، ۱۴۱۲ق. (۲۲) سخاوی، محمد، التحفة اللطیفه، بیروت، ۱۹۹۳م. (۲۳) سیوطی، حاشیه بر سنن (نک: هم، نسایی). (۲۴) طوسی، محمد بن حسن، تهذیب الاحکام، به کوشش حسن موسوی خرسان، تهران، ۱۳۶۴ش. (۲۵) طوسی، محمد بن حسن، النهایه، بیروت، ۱۳۹۰ق. (۲۶) فاکهی، محمد، اخبار مکه، به کوشش عبدالملک عبدالله دهیش، بیروت، ۱۴۱۴ق. (۲۷) فراء، یحیی، الایام و اللیالی و الشهور، به کوشش ابراهیم ابیاری، قاهره/بیروت، ۱۴۰۰ق. (۲۸) قمی، عباس، مفاتیح الجنان، بیروت، ۱۴۱۲ق. (۲۹) مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، بیروت، ۱۴۰۳ق/۱۹۸۳م. (۳۰) ملکی تبریزی، جواد، المراقبات، بیروت، ۱۴۰۷ق. (۳۱) نسایی، احمد، سنن نسایی، به کوشش عبدالفتاح ابوغده، حلب، مکتبةالمطبوعات‌الاسلامیه. ۷ - پانویس۸ - منبع• مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، دائرة المعارف بزرگ اسلامی، برگرفته از مقاله «بیض، ایام». • فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت (علیهم‌السلام)، ج۱، ص۷۷۶. رده‌های این صفحه : اعمال ماه رجب | اعمال ماه رمضان | اعمال ماه شعبان | روزهای دارای اعمال مخصوص | روزهای مهم در شیعه | فضیلت ایام | مناسبت‌های اسلامی
|